Liczby, słowa i eksperci

Słuchałem ostatnio jednej z moich ulubionych radiostacji, w której występował pewien młody dżentelmen, komentujący poczynania rządu w jakichś tam kwestiach ekonomicznych. No i cholera mnie strzeliła kilkakrotnie. Po pierwsze dlatego, że nie wierzę w żadnych ekspertów w wieku lat dwudziestu i kilku, a już w dziedzinie gospodarczej w szczególności; po prostu, coś takiego nie występuje w naturze. Po drugie dlatego, że prowadzący zapowiedział owego szpenia jako eksperta do spraw – takich to a takich; tymczasem ekspertem się jest od czegoś. Po trzecie, bowiem ów „ekspert” robił – wielokrotnie – dwa wyjątkowo rozwścieczające mnie błędy językowe; błędy, które niestety występują nagminnie.

Pierwszy z tych błędów to sposób wymawiania dat dotyczących naszego stulecia. Zapamiętajmy: rok 2010 to jest rok dwa tysiące dziesiąty, a nie dwutysięczny dziesiąty! Setek lat się nie odmienia; czy byście powiedzieli na rok 1973 „tysiąc dziewięćsetny siedemdziesiąty trzeci”? Oczywiście, każdy – poza zupełnym debilem – powie poprawnie „tysiąc dziewięćset siedemdziesiąty trzeci”; więc co wam, matołki, odbiło z odmianą „dwutysięczny”?

To jednak prosty błąd, reguła jest oczywista i łatwa do zrozumienia, a kto jej nie zna – ten wsiok; i tyle. Gorzej z drugim błędem, także dziś notorycznym – bo tu reguły poprawnościowe są faktycznie cholernie złożone, choć jakoś jednak w kulturalnych środowiskach (tych, co to już dziadziuś umiał jeść nożem i widelcem) stosowane niemal naturalnie – na tej samej zasadzie, na której nie wyciera się w tych środowiskach nosa w palce, ani nie mówi „łał”. Chodzi o użycie i odmianę słowa „procent”.  Otóż, nie mówi się „procentu”, tylko „procenta”; to raz. Dwa, w połączeniu z liczebnikami oznaczającymi całości w mianowniku, dopełniaczu i bierniku, a w połączeniu z liczebnikami ułamkowymi w każdym przypadku, występuje tylko bezkońcówkowa forma procent. Dwa, trzy procent (nie: procenty!) kobiet to nieznośne harpie. Nie ma dziś w szkole czterech procent (nie: procentów!) uczniów. Osiem dziesiątych procent (nie: procenta, ani – zgroza – procentu), trzy i pół procent… i tak dalej. Natomiast – uwaga, uwaga – słowo „procent” odmienia się w pozostałych przypadkach! O pięciu procentach uczestników mówimy. Promocji udzielono dziewięćdziesięciu pięciu procentom kupujących (ale 95,3 procent – ułamek!).

Od tych reguł jest jednak wyjątek: z liczebnikiem jeden używa się w dopełniaczu formy procenta (albo nawet dopuszczalne jest – w innych sytuacjach wykluczone!) procentu: do wykonania planu zabrakło jednego procenta (albo: procentu!) normy…

Okropnie trudne, przyznaję. Ale – polska język, trudna język; i nie ma na to rady innej, jak się pouczyć.

A swoją drogą, od faceta mówiącego o gospodarce – czego jak czego, ale właśnie poprawnego posługiwania się liczbami trzeba wymagać.  Inaczej staje się on niewiarygodny, choćby miał lat sześćdziesiat. Bywszy więc prezesem tego banku, w której ów „ekspert” pracuje – z miejsca bym zrobił z niego byłego eksperta.