Czy państwo to my, czy oni?

Wbrew pozorom, nie będzie o polityce, tylko o sposobach zwracania się do siebie nawzajem; w tej materii mamy otóż niemałe rzeczy pomieszanie. Do sporządzenia tego wpisu zainspirowała mnie zaś bezpośrednio pewna panienka z TVN24, która najpierw mówiła do widzów “widzicie państwo, że”, a potem przeszła na zwykłe, bezpośrednie “widzicie”. Lekko mnie to rąbnęło, tym bardziej, że nieco wcześniej otrzymałem na swój adres pocztowy list od całkiem nieznajomego mi przedstawiciela jakiejś firmy, zaczynający się od “Bogdanie, czy wiesz…”. No i na koniec, kiedy już zasiadałem do komputera, telewizor zaszumiał jakąś dyskusją dziennikarską, w której uczestnicy – omawiając głośną ostatnio decyzję premiera – co chwila mówili “Tusk to, Tusk tamto”…

Nie chce mi się w tym miejscu wypisywać uzasadnień, opisywać genezy zwyczajów i tak dalej. Więc tylko reguły w takich wypadkach obowiązujące – z leciutkim komentarzem, za którego pewną dosadność z góry (czyli de la montagne, jak zapewne mawiają nasi znawcy kultury francuskiej ze sfer zbliżonych do ul. Nowogrodzkiej) przepraszam. Więc, od końca; obowiązuje oto taki kod:

1. Nigdy nie mówimy o kimś, używając tylko jego nazwiska (chyba, że świadomie chcemy człowiekowi  dokuczyć lub wyrazić negatywny doń stosunek; mówienie w ten sposób może być odczytane jako lekceważące!). Zawsze używamy także co najmniej imienia; wtedy wypowiedź ma charakter neutralny. Jeśli chcemy zaś kogoś wyróżnić – używamy tytułu, lub tytułu i imienia naraz (to jest wypowiedź najbardziej oficjalna). Dlatego u mnie zawsze spotkacie teksty takie: generał Wojciech Jaruzelski, Donald Tusk (czasami premier Tusk) i Kaczyński (z inicjałem imienia tylko wtedy, gdy nie wiadomo o którym bliźniaku mówię). Zauważmy, jaka wygodna jest ta konwencja do stopniowania stosunku autora do postaci!
   Przy okazji: rzecz działa nawet wówczas, gdy odbiorca naszego tekstu o owej konwencji nic nie wie. Wprawdzie jako naród schamieliśmy w ostatnich latach w sposób wręcz monumentalny, ale części z nas coś tam matka czy babka w dzieciństwie powiedziała. I to w podświadomości – oczywiście: inteligenta – siedzi.
2. Nigdy, ale to nigdy, nie zwracamy się do nieznajomej osoby bez jej wyraźnej i niewymuszonej zgody po imieniu (nieznajomy – to taki facet, któremu nas nie przedstawiono, albo odwrotnie; nie jest w żadnym wypadku znajomym osoba po prostu znana publicznie, stąd okrzyki paparazzich np. do Pazury “Czarek, spójrz tutaj” to chamstwo wręcz niewyobrażalne!). Nie zwracamy się też do siebie per na przykład “panie Bogdanie” właśnie, bo to też jest dowód bardzo dużej zażyłości; na to też trzeba wyraźnej i jednoznacznej zgody zainteresowanego (z tym, że o taką zgodę wypada już poprosić – o zgodę na mówienie wprost po imieniu młodszy w stosunku do starszego nie może się zwrócić w żadnym wypadku). Każdy z nas ma na ogół jakiś zawód, należy więc mówić “panie redaktorze”, “pani dyrektor”, “mistrzu” do artysty lub twórcy. Jeśli nie mamy odpowiednich informacji (zdarza się) – zawsze jest wyjście w postaci “proszę pani”, “proszę pana”. Ten baran, który mi śle newslettery zaczynające się od “Bogdanie, czy wiesz…” nie ma więc pojęcia, że w fatalnym świetle stawia nie tylko siebie, ale i firmę, która takiego prostaka zatrudnia.
3. Wreszcie owi państwo. Tu sprawa jest prosta: państwo to zawsze oni, nigdy wy. A więc “czy państwo widzieli?”, a nie “widzieliście państwo?”. A już z pewnością nigdy w życiu nie “widzieliście?”; ten ostatni zwrot jest dopuszczalny tylko w towarzystwie, w którym wszyscy się nie tylko znają, ale są ze sobą po imieniu, więc na przykład w grupie rówieśniczej.

Ostatnia sprawa: z niejakim zdumieniem dowiedziałem się ostatnio ze sfer zbliżonych do tzw. piarowców, że świadome łamanie przedstawionych zasad ma służyć jakoby “ocieplaniu wizerunku”; że zatem osobnik, mówiący do mnie z ekranu “wiecie państwo” czy piszący albo mówiący do mnie w banku “panie Bogdanie” stwarza mi “sytuację bliskości i zaufania”…

Otóż wyjaśniam: jeśli sytuacja bliskości i zaufania sprowadza się do tego, że danego faceta zaczynam z miejsca uważać za prowincjonalnego chama bez wychowania – to, państwo piarowcy, wasze poglądy są słuszne. Jak jeszcze debil wykrzyknie do mnie ochoczo “wow„!”, to już mamy wówczas komplet.